Gaz Gezegenler

 Gaz Gezegenler Hakkinda

Gaz gezegenleri, hidrojen ve helyum tarafından oluşan, bir yüzeyleri olmayan gezegenler olarak bilinir. Çekirdeğin etrafındaki gazlar, gaz gezegenlerini oluşturmaktadır. Elbette bilindiği üzere Güneş sistemimizin ötesinde bir gaz gezegeni olan Jüpiter’den daha büyük öte gezegenler vardır. Bu kadar yakın bir mesafede bir yıldızın yörüngesinde döndüklerinden beri onları daha önce hiç görmemiştik.

Sadece son birkaç yılda, gaz gezegenleri hakkındaki bilgimizi genişleten 3.500’den fazla öte gezegen tanımlandı. Dünya ise bilindiği üzere kara tabanlı bir gezegendir. Karasal gezegenler, Güneş Sisteminin en küçük dört gezegenidir. Elbette aynı zamanda küçük ve sağlamdır. Fakat asteroit kuşağını geçtiğinizde, Güneş’in etrafında dönen dört gaz devi gezegen bulacaksınız. Bu gezegenlerdeki güçlü kimyasal reaksiyonlar, ilginç meteorolojik ve atmosferik olaylar üretir. Ayrıca birçoğunun büyük bir halkası ve birkaç uydusu vardır.

Jüpiter, Güneş Sistemi’nin en büyük ve en eski gaz gezegenidir, Neptün en uzak olanıdır, Uranüs soğuk ve kendine özgüdür ve Satürn’ün devasa bir halkası vardır. Gaz gezegenleri, kalın bir hidrojen ve helyum gazı tabakasıyla kaplanmış kayalık veya erimiş çekirdeklere sahiptir. Bu devasa gök cisimleri, yıldızlarla aynı bileşenlere sahip oldukları için başarısız yıldızlar olarak da bilinir.

Aslında gaz gezegeni tamamen gazdan oluşmamıştır; dış atmosferin altındaki basınç o kadar yüksektir ki, çoğu madde, kritik nokta olarak bilinen bir durum olan sıvı ve gaz arasında tutulur. Ayrıca Dünya’nın en az iki ila üç katı büyüklüğündedirler. Ancak, ne kadar büyüyebileceklerinin bir sınırı vardır. Çok büyük hale gelirlerse, yerçekimleri büyüyecek ve gazlarını kendilerine doğru çekmeye başlayacaklar. Bu durum ise onları daha hafif soğuk gaz gezegenlerinin boyutuna indirecekler.

Gaz gezegenleri nasıl oluşur?

Karasal gezegenler en yaygın gaz gezegen türüdür. Bununla birlikte, buz çizgileri olarak bilinen, çok fazla materyalin bulunduğu uzayda çok uzak bölgelerde meydana gelirler. Buz çizgisi aşırı soğuğun, su, amonyak, metan veya karbondioksit gibi uçucu alt maddelerin buz topaklarına dönüştürdüğü güneş sistemindeki noktadır.

Bu ek madde kaynağının bir sonucu olarak gezegenlerin boyutları büyür. Çekirdek o kadar çok katı maddeyle karışır ki, yerçekiminin hidrojen ve helyumu çektiği noktaya kadar genişler. Özellikle hidrojen ve helyum bulutlarının bol olduğu erken güneş sistemlerinde gaz birikimi, gezegenin çok fazla ağırlık ve basınç kazanmasına neden olur ve gezegenin kayalık yüzeyi sıvı gaza dönüşmeye başlar.

Ağır elementler, büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşan Jüpiter ve Satürn gibi gaz gezegenlerinin kütlesinin yalnızca %10’unu oluşturur. Uranüs ve Neptün daha büyüktür ve farklı bir bileşime sahiptir. Buz devleri olarak bilinirler. Güneş’e olan uzaklıkları nedeniyle, bu buz gezegenleri metan, karbondioksit ve amonyak gibi donarak buza dönüşen daha ağır uçucu elementlerden oluşur. Geleneksel gaz devlerinden daha küçüktürler.

Gaz gezegenleri hakkında bilinen gerçekler

-Jüpiter, Uranüs, Neptün ve Satürn gaz gezegenleri olarak bilinir.

-Güneşe en uzak gezegenler olarak bilinirler.

-Her birinin çok sayıda uydusu vardır.

-Kayalık gezegenlerden daha büyüktürler.

Güneş sistemimizde bulunan Gaz gezegenleri

Gaz gezegenleri güneş sistemimizde yirminci yüzyıl bilim kurgu yazarı James Blish’in adını taşıyan dört gezegenden oluşan bir gruptur. Dört gezegenin en büyüğü olan Jüpiter, “Jovians” olarak da bilinir. Gazlar, özellikle hidrojen ve helyum, gaz gezegenlerinin hemen hemen tüm bileşimini oluşturur.

Jüpiter

Jupiter, Dünya’nın 318 katı bir kütleye sahiptir. Jüpiter, geliştikçe dış uydularını yiyip bitirerek boyut olarak artmıştır. Sıvı, gazlı yüzeyi, diferansiyel rotasyonu (yüksek enlemlerdeki rotasyondan daha kısa olan bir ekvator rotasyonu) ile kanıtlanır.

Jupiter’in manyetik alanı, Dünya’nınkinin. 20.000 katıdır ve güneş sistemindeki herhangi bir gezegenin en fazla radyo dalgasını yayar. Jupiter, ince bir karanlık madde halkasıyla çevrilidir ve 60’dan fazla bilinen uyduya sahiptir.

Uranüs

Uranüs, ekvatoru yörüngesini düz bir açıyla kesen tek gaz gezegenidir. Çapı 10 metreyi bulan toz ve parçacıklardan oluşan 13 koyu halkaya sahip olduğu bilinir. Ayrıca Uranüs’ün mavi tonu, gezegenin üst atmosferindeki metan nedeniyledir.

Neptün

Bu gezegen keşfedilmeden önce, varlığını tahmin eden ilk matematiksel denklemler mevcuttu. Neptün’ün kütlesi Dünya’nınkinin yaklaşık 17 katıdır. Rüzgarları saatte 2.000 kilometreye varan hızlara ulaşabilir ve bu da onu güneş sistemindeki en hızlı gezegen yapar. Neptün, Uranüs gibi, atmosferindeki metan nedeniyle mavi görünür, ancak aynı zamanda parlak mavi bulutlara sahiptir. Bulutların renginin kaynağı ise henüz bilinmiyor. Neptün, diğer tüm gaz gezegenleri gibi halkalara sahiptir. Neptün’ün bilinen 10’dan fazla uydusu vardır. Ayrıca en büyük uydusu ise Triton olarak bilinir.

Satürn

Satürn, güneş sistemimizde en düşük yoğunluğa sahip gezegendir. Sıvı metalik hidrojenden ve güneş sisteminin ilkel gaz bulutunda bulunan diğer elementlerden oluşan kayalık bir çekirdek içerir. Satürn‘ün en dikkat çekici özelliği, Galileo’nun ilk kez 1610’da fark ettiği halkalarıdır. Halkalar, her biri gezegenin etrafında kendi yörüngesine sahip milyonlarca mikroskobik kaya ve buz parçacığından oluşur.